مرکز مطالعات ژاپن |
دکتر محمدرضا اسلامی*
خاطره دیدار مستقیم من با آقای هاشمی به پس از زلزله و سونامی توهوکو ژاپن بر می گردد که شاید اکنون ذکر آن بی مناسبت نباشد.
?چند روز پس از بروز زلزله و سونامی ۱۱ مارس ۲۰۱۱ توهوکو، برای ایام نوروز و دیدار خانواده به ایران آمدم. این زلزله و سونامیِ بعد از آن، بزرگترین بحران و چالشِ کشور ژاپن بعد از جنگ دوم جهانی محسوب می شود.
پیرو سابقه همکاری در معاونت فنی شهرداری تهران ، گزارشی از شرایط ژاپنِ بعد از زلزله تهیه شده بود که در سازمان مدیریت بحران شهرداری و به حضور برخی از اعضای شورای شهر ارایه شد. یک روز بعد، به دعوت آقای مهندس بیادی قرار شد که این گزارش، در یکی از جلسات کمیته های زیر مجموعه مجمع تشخیص مصلحت ( کمیسیون زیربنایی) نیز ارایه شود. گمان نمی کردم که گزارش در یک کمیته فرعی، منجر به نتیجه ای جدی شود. جلسه برگزار شد و در کمال تعجب، فردای جلسه تماسی دریافت کردم که گزارشِ این جلسه به آقای رفسنجانی داده شده و ایشان در برخی زمینه ها سوالاتی دارند که می خواهند مستقیماً بپرسند . اصلا انتظارِ همچین چیزی را نداشتم. قرار شد تا قبل از بازگشت به ژاپن در دفتر ایشان به سوالات مربوطه به زلزله و سونامی پرداخته شود.
دو روز بعد، اولین دیدار من با ایشان و در دفتر کارشان انجام شد. بعد از ظهر یکی از روزهای پایانی هفته دوم نوروز ۱۳۹۰، ساعت پنج بعد از ظهر، در دفتر کارشان منتظر این دیدار بودم. برای جلسه مجوز همراه داشتن لب تاب و ارایه از طریق پرزنته گرفته شد. زمان ورودِ ایشان به اتاق، هنوز نمی دانستم که مشخصاً از چه بخشی از بحث هایِ قبلی سوال دارند . پس از سلام و احوال پرسی، اجازه گرفتم که صحبت ها را بر اساس فایل پاورپوینت شروع کنم. خیلی محترمانه گفتند چند لحظه صبر کنید. لطفا پیش از شروع صحبت هایتان، خودتان را دقیق تر معرفی کنید. و از گذشته و سابقه توضیحاتی بدهید.
پس از این مقدمه، همان گزارشِ سه روز قبل در کمیسیون زیربنایی را ارایه کردم. بر خلاف انتظارم و برخلاف رفتار بسیاری از مدیران، ایشان در در طول صحبت ها، هیچ کجا کلام را قطع نکردند. تا انتهایِ پرزنته فقط آرام گوش کردند. بعد از پایان پرزنته گفتند تشکر می کنم. پیش از انقلاب من ژاپن بوده ام و آشنایی نسبی با مردم و روحیات آن کشور دارم. از شهر ناکازاکی هم بازدید کرده ام. سپس گفتند: در مورد این زلزله و سونامی من پنج سوال دارم که در این صحبت ها به جواب آنها نرسیدم. سوالاتم عبارت از این هاست:
?سوال یک- من در تلویزیون تصویر نیروگاه فوکوشیما را بعد از انفجار رآکتورها دیدم. «سقف» این نیروگاه هسته ای برایِ من محل سوال است. سقف های نیروگاههای هسته معمولا گنبدی شکل است. اما آنچه من در تلویزیون دیدم ، سقف فوکوشیما چیزی شبیه سازه فلزی “مسطح” بود و مشابه سقف های بتنی گنبدی شکل نبود. دلیلش چه بوده است؟ (به عنوان یک مهندس سازه، اصلاً به این موضوع فکر نکرده بودم، و پاسخی برای این پرسش نداشتم)
?سوال دو- شما به مکانیزم ایجاد سونامی اشاره کردید. گفتید که شکستِ گسل در اعماقِ اقیانوس و جابجا شدن صفحاتِ پوسته زمین، باعث ایجادِ موج در سطح آب اقیانوس و نهایتاً سونامی می شود. من نمی توانم این را بپذیرم. چون احساس می کنم انرژی ای که این میزان آب را جابجا می کند نباید به یک شکست گسل در یک نقطه از کف اقیانوس مرتبط باشد و انرژی ای که آزاد شده احتمالاً باید توضیح دیگری داشته باشد. ( چون این بحث ژئوتکنیکی هست برای این پرسش نیز پاسخ دقیق تری آماده نداشتم)
?سوال سه- در زمینه نحوه شمارش اجساد و کشته شدگان زلزله و سونامی سوال دارم. در زلزله گیلان ، آماری که فرمانداری ها برای ما تهیه کردند خطای زیادی داشت و بعداً فهمیدیم که شمار کشته شدگان کمتر از اعلام و برآوردهای اولیه بوده است. سوالم اینجاست که ژاپنی ها که اهل دقت هستند ، این کار را چطور انجام می دهند. خصوصا حالا که علاوه بر زلزله ، سونامی هم به ده ها شهر وارد شده است؟ مکانیسم آمارگیری شان چیست؟
?سوال چهار- الآن این منطقۀ سونامی زده دستِ کیست؟ زمانی که زلزله رودبار گیلان رخ داد مقارن بود با زمانی که ما تازه از جنگ آزاد شده بودیم و لذا نیروهایِ نظامیِ ما ادوات و ماشین آلات شان آماده و مهیا بود و لذا توانستیم به سرعت از این امکان در منطقۀ زلزله زده استفاده کنیم. در ژاپن که ارتش و سپاه با آن مفهوم ذهنی ما نیست، الان منطقه دست کیست؟
بقایای سونامی ژاپن
2 دیدگاه
وحید
بسیار مطلب خوب و ارزشمندی بود…سپاس از شما
محمد
واقعا این حجم از تسلط و حافظه و روحیه پرسشگری و پیگیری جای تعجب و تحسین داره.