تاریخ: ۱۵ مهر ۱۳۸۸
سید آیت حسینی- دانشجوی علوم زبان و اطلاعات دانشگاه توکیو:
نوشتن هايكو هرچند ظاهراً ساده به نظر می‌رسد، اما قواعد و اصول بسياری برای آن برشمرده اند. به قول رابرت فراست شاعر آمريكايی: « شعر و شاعری بدون قواعد، مثل تنيس بازی كردن بدون تور است». قواعد، تا جايي كه دست و پای شاعر را نبندند و در اختيار او باشند بد نيستند. باشو گفته است: « قواعد را بياموز و از ياد ببر». پس به عقيده او نیز نخست بايد تمام قواعد را ياد گرفت.
در اينجا تعدادی از قواعد سنتی و جديد نوشتن هايكو در زبان ژاپني و زبانهای اروپايی را می‌خوانيم. بدون شك رعايت تمام آنها در يك اثر امكان‌پذير نيست. زيرا حتی برخی از آنها با هم سازگاری ندارند. بهترين حالت اين است كه از ميان آنها، قواعد خود را برگزينيم و به كار بندیم و اگر زماني در هايكو‌های خود به تكرار رسيديم، قواعد جديد‌ی را اعمال كنيم. خواندن آثار بزرگان و تمرين، هميشه بهترين راه تسلط بر قواعد است.
۱- هميشه تعداد هجاهای هايكوی خود را بشماريد.
2- هفده هجا را در يك سطر بنويسيد.
3- هفده هجا را در سه سطر بنويسيد.
4- هفده هجا را در سه بند به ترتيب پنج، هفت و پنج هجايی بنويسيد. (قالب استاندارد ژاپنی)
5- هفده يا كمتر از هفده هجا را در سه بند به ترتيب كوتاه، بلند و كوتاه بنويسيد. (قالب رايج در زبانهای اروپايی)
6- بايد بتوان همه هايكو را با يک نفس خواند.
7- از فصل‌وا‍‍ژه‌ها (كلماتي كه به فصل خاصي از سال ارجاع می‌دهند) استفاده كنيد.
8- در پايان بند اول يا دوم ( اما نه هردو) سكوت قرار دهيد.
9-هرگز اجازه ندهيد كه سه بند هايكوی شما پشت سر هم، يک جمله كامل تشكيل دهند.
10- ترتيبی دهيد كه رابطه يا تقابل بندهای اول و دوم، تنها پس از خواندن بند سوم مشخص شود.
11- هميشه از زمان حال استفاده كنيد و در مورد اينجا و اكنون بنويسيد.
12- استفاده از اسامی خاص و ضماير شخصی را تا حد ممكن محدود كنيد.
13- تا جای ممكن از وجه استمراری استفاده نكنيد.
14- بد نيست اگر دو بند از سه بند شما (اول و دوم) ساختار نحوی يكسان داشته باشند.
15- در مورد ترتيب تصاويری كه هر يك از بندها به دست می‌دهند فكر كنيد. مثلاً ابتدا يك منظره از دور، بعد بخشی از آن منظره از نزديكتر و در نهايت يك كلوزآپ.
16- لُب مطلب را برای بند آخر نگه داريد.
17- سعی كنيد بند اول تا جای ممكن جذاب و گيرا باشد.
18- هميشه فقط در مورد چيزهای روزمره ومعمولی، با روشی معمولی و با زبانی معمولی بنويسيد.
19- به مطالعه ذن بپردازيد و بگذاريد هايكوی شما مصداق روش بی‌كلام تصويرسازی باشد.
20- اديان و فلسفه‌های مختلف را مطالعه كنيد و بگذاريد اثر آنها در پس‌زمينه هايكوی شما بازتاب يابد.
21- تنها از تصاوير عينی استفاده كنيد.
22- سعی كنيد به سطوح چندگانه از معنا دست يابيد. سطوح بيرونی شامل تصاوير عادی و در سطوح عميق‌تر، فلسفه حيات و جهان‌بينی شما.
23- از تصاويری استفاده كنيد كه برانگيزاننده انزوای خودخواسته و فقر داوطلبانه باشند. (سابی در فرهنگ ژاپنی)
24- از تصاويری استفاده كنيد كه برانگيزاننده نوستالژی رمانتيك باشند. (وابی در فرهنگ ژاپنی)
25- تضادها را بيابيد و در هايكوی خود به تصوير بكشيد.
26- از جناس و بازی با كلمات استفاده كنيد.
27- در مورد چيزهای ناممكن به شكلی معمولی صحبت كنيد.
28- از تصاوير تداعی‌گر معاني متعالی استفاده كنيد ( از جنگ و جنايت ومسائل جنسی صحبت نكنيد)
29- تنها از تصاوير مربوط به طبيعت استفاده كنيد. ( از اشاره مستقيم به مسائل انسانی خودداری كنيد)
30- عواطف انسانی را با اشاره به جنبه‌های مختلف طبيعت تداعی كنيد.
31- از هرگونه اشاره مستقيم به خود در هايكو پرهیزكنيد.
32- استفاده از علائم سجاوندی (نقطه، ويرگول، خط تيره و …) در هايكو مانعی ندارد.
33- گاهي برای ايجاد ايهام از آوردن علائم سجاوندی خودداری كنيد.
34- قواعد نگارشی زبان خود را به طور كامل رعايت كنيد.
35- از آوردن قافيه پرهيز كنيد.
36- از به کار بردن اوزان غيرهجايی (مانند وزنهای عروضی فارسی) خودداری كنيد.
37- از واج‌آرايی (تكرار منظم آواهای مشابه در يك بند) استفاده كنيد. (مثل تكرار [چ] در مصرع «سرو چمان من چرا ميل چمن نميكند…» از حافظ)
38- از آواهای كلمات برای انعكاس احساسات خود استفاده كنيد.
39- هميشه هايكوی خود را به يك اسم ختم كنيد.
40- از هر الهام و شهود آنی به عنوان نقطه آغازی برای خلق يك هايكو استفاده كنيد.
41- از آوردن فعلهای زياد خودداری كنيد.
42- هر جا كه توانستيد حروف اضافه را حذف كنيد. (حروفی مانند: از، در، به، با، ميان، روی و …)
43- قيدها را حذف كنيد.
44- برای هر اسم، بيش از يك معرف ( توصيف كننده‌هايی مانند صفات و …) نياوريد.
45- با هايكوی خود مانند شعر برخورد كنيد. هايكو جمله زيبای روی كارت‌پستال نيست.
46- هر هايكويی را كه به ذهنتان رسيد بنويسيد. حتی بدترينشان را. زيرا می‌توانند الهام‌بخش آثاربهتر بعدی باشند.
پی‌نوشت:
اين نوشتار در سال 1385 توسط سید آیت حسینی نوشته شده و تا کنون در چندین پایگاه اينترنتی مختلف [گاهی به صورت ناقص] نقل شده است. در اينجا اين مطلب پس از مختصری اصلاح و ويرايش آورده شده است.
مطالب مرتبط
- تماشای ماه به تنهایی؛ پانزده هايكو از عباس كيارستمی
- هایکو چگونه شعری است؟
- معرفی کتاب هایکوی مرگ
- آشنایی با هایکوسرایان بزرگ ژاپن
- هايکوهای زمستانی تِی‌جو ناکامورا
- پیکره‌شناسی یک سرقت کامل ادبی؛ شکوفه‌های گیلاس: هایکو از باشو تا امروز!
- وقتی کپی‌رایت رعایت نمی‌شود/ اعتراض به «شکوفه‌های گیلاس: هایکو از باشو تا امروز»
- اشراق در هایکو
- گریزی به احتمال کاربرد صناعات ادبی در هایکو
- هایکو کدام نگاه به طبیعت است؟
تیر ۲ام, ۱۳۹۲ - ۱۲:۵۱ ق.ظ
سپاس
پاسخ به این نظر
مهر ۱۲ام, ۱۳۹۲ - ۱:۲۵ ب.ظ
anjomaneavini.net.
درود برشما
پاسخ به این نظر