عباس حسین نژاد؛ دانش آموخته زبان ژاپنی دانشگاه تهران:
پیشتر از اینها که زبان ژاپنی را با همهی عجیبی و غریبیاش به عنوان رشته تحصیلی در دانشگاه تهران دنبال کنم از ژاپن چیزهایی شنیده بودم و با اینکه همهی چیزهایی که بیشتر از طریق تلویزیون یا سینما به من رسیده بود خیلی کم بود، ژاپن به عنوان یک حقیقت آفتابی زیبا در دل من رسوخ کرده بود.
و بعدها که آشنایی من با این زبان و مهمتر از آن فرهنگ با شکوهی که آن را پشتیبانی میکرد بیشتر شد خودم را با دریایی مواجه دیدم که علیرغم همهی کاهلی و سستیام در تحصیل، خواستم با امواج سهمگین آن روبرو شوم و سنگینترین موجی که هنوز در گیجی برخورد با آنم، «هایکو» است.
رولان بارت در کتاب امپراطوری نشانهها نوشتهای با عنوان دستبرد به معنا دارد : « هایکو دارای خاصیتی شبحواره است و آن اینکه هر کس همواره تصور میکند به سادگی اشعاری همانند آن بسراید . انسان از خود میپرسد: آیا میتوان چیزی سادهتر در یک نوشتار خودانگیخته از شعر زیر از بوسون یافت :
غروب است ، پاییز
فقط
به پدر و مادرم میاندیشم.
ما به هایکو غبطه میخوریم !»
هایکو (HAIKU) به عنوان یک شاخصه و نشانهی مهم فرهنگ ادبیات ژاپنی با همهی کوتاهی و کمیاش از لحاظ نوشتار تأثیری زیاد بر ادبیات جهان گذاشته است که حتی این روزها میشنویم: هایکوی ایرانی یا هایکوی فیلیپینی مثلاً !
این روزها بازار هایکو در ایران دارد هی گرم و گرم تر می شود اگر چه کسانی که دسترسی بالایی به بازار نشر و ارباب رسانه دارند درصددند ماجرا را به نفع خود مصادره کنند مثل همیشه! و باز سر اکثریت بی کلاه می ماند که در این باب به زودی حرف های بیشتری خواهم زد.
هایکوها کوتاهترین فیلمنامههایی هستند که نوشته میشوند و فقط باید نظارهگر تصویری بود که شاعر آن را در قالب کلمات ریخته است و ما را در شهودی ناب سهیم کردهاست.
البته درک ما از هایکوهای ژاپنی صرفاً به نگاه مترجمان محدود شده و فهم عمیق هایکو نیاز به دانستن زبان و آشنایی کامل با مولفه های هایکو و شاخصه های فرهنگی و اجتماعی ژاپن است.
رسیدن به معنای یک هایکو خود یک روشن شدگی درونی است که می تواند تمام احساس آدمی را نسبت به دنیای اطرافش دگرگونه کند.
چند هایکو به ترجمه قدرت الله ذاکری:
shundou no shita ni ware ari nanji ari
در روشنای بهاری
من هستم
تو هستی
بهار
تاکاهاما کیوشی
(１８７４－１９５６)
***
hotarugari ware o kogawa ni otoshikeri
گرفتن شبتاب ها
ما را به نهر
انداخت
تابستان
ناتسومه سوسه کی
(１８６７－１９１６)
***
Sanzen no haiku o kemishi kaki futatsu
سه هزار هایکو
در خود دارند
دو خرمالو
پاییز
ماسااوکا شی کی
(１８６７－１９０３)
***
Yuki ni kite migotona tori no damari iru
به میان برف ها می آید
پرنده زیبا
ساکت ایستاد
زمستان
هارا سه کی ته
(１８８６－１９５１)
***
Yojareiji sugite kokoro no hanayagumo
سال نو
ساعت از دوازده گذشت
پاکی قلب
نوروز
یاماگووچی سه شی
(１９０１－１９０４)
• در شب سال نو در ساعت دوازده ،ناقوس های معابد برای دور کردن خباثت انسانی صد وهشت بار نواخته می شوند.
