مرکز مجازی مطالعات ژاپن |
|برنامه ی مشترک تبادل فرهنگی آموزشی بین دو موزه ی صلح تهران و کیوتو|
|تهیه و تنظیم گزارش: سهراب احمدیان |
در پی گسترش فعالیت ها و همکاری های بین المللی موزه ی صلح تهران که تاکنون در قالب برنامه های متنوع فرهنگی،علمی و آموزشی با میزبانی خود موزه و سایر نهادها در خارج از کشور تاکنون برگزار شده است، این بار نیز در همین راستا موزه ی صلح کیوتو و دانشگاه ریتسومیکان جهت اجرای کارگاهی آموزشی تحت عنوان”کارگاه مشترک تبادل فرهنگی وآموزشی” در شهر کیوتوی ژاپن میزبان گروه پنج نفره ای از داوطلبان موزه ی صلح تهران شد. طی این سفر که از روز سه شنبه ، بیست و سوم سپتامبر تا روز جمعه، سوم اکتبر ادامه یافت برنامه های متنوع آموزشی و فرهنگی اجرا شد که در ادامه خلاصه ای از گزارش این سفر خواهد آمد. حامیان این برنامه، موزه ی صلح تهران، موزه ی صلح کیوتوو دانشگاه ریتسومیکان بودند. بخش اصلی شرکت کنندگان در طول برنامه ها غیر از داوطلبان موزه ی صلح تهران،اعضا و رابطان موزه ی صلح کیوتو، اساتید و دانشجویان دانشگاه ریتسومیکان و دانش آموزان مدارس بودند.
اولین برنامه ی ما در روز دوم، بازدید از یک بازار سنتی بود که روز بیست و پنجم هر ماه در یک معبد شینتو به نام “کیتانو تن مانگو” برگزار می شود . این معبد در بین چند صد معبدی که در ژاپن است یکی از مهمترین آنها به شمار می رود و در اصل ساخت این معبد با هدف دلجویی و یادبود یکی از سیاستمداران و دانشمندان ژاپن به نام “میچی زانه سوگاوارا ” بوده است که در عصر خود بصورت ناجوانمردانه ای توسط رقبای سیاسی خود تبعید شده است و بر اساس باوری عامیانه بسیاری از حوادث ناگوار بعد از مرگش در تبعید، ناشی از روح کینه توزانه ی سوگاوارا که او را مرتبط با خدای علم و دانش یا آموزش و پرورش می دانند، بوده است. از همین جهت سالیانه دانشجویان و دانش آموزان زیادی که میخواهند برای موفقیتشان دعا کنند به بازدید این معبد می روند. این معبد به ویژه در ایام امتحانات ازدحام بیشتری را به خود می بیند. گروه ما با بازدید از این معبد و بازار سنتی آن که عموما اشیا و صنایع دستی ، و غذاهای سنتی مانند “تاکویاکی” در آن بفروش می رسد، اطلاعات مفیدی بدست آوردند.
دومین برنامه ی ما در روز دوم با شرکت در ورک شاپی هنری آغاز شد . این ورک شاپ با هدف آشنایی با فرهنگ و هنر ژاپنی که در هنر عروسک سازیی یک استاد عروسک ساز کیوتویی انعکاس یافته بود برگزار شد. محل برگزاری این کارگاه در منزل استاد ی عروسک ساز به نام”یوکیو کاتا اُکا” بود که این مکان در واقع هم کارگاه ایشان بود و هم نمایشگاه آثارش. استاد کاتا اُکا در 18 نوامبر سال 1934 در شهر کیوتو ی ژاپن به دنیا آمد. ایشان فرزند میتسوهارا کاتا اُکا می باشدکه به عنوان پدر عروسک سازی کیوتو در جهان شناخته شده است. یوکیو کاتا اُکا فارغ التحصیل دانشکده ی حقوق دانشگاه ریتسومیکان بوده ولی بعد ها تحت تاثیر شغل پدرش هنر عروسک سازی را آموخته و در این کار به استاد بی نظیری تبدیل می شود. او از طرف انجمن تحقیقاتی هنر وصنایع دستی کیوتو به عنوان هنرمند برتر در تلفیق سنت و تکنیک های هنر مدرن انتخاب شده است. کارها و آثار او بسیار متاثر از تجربیات شخصی در زندگی ایشان است. به ویژه خاطرات وی از دروان جنگ جهانی دوم.
سومین برنامه ی ما در بعد از ظهر روز دوم بازدید و خرید از “فروشگاه صد ینی” بود. تجربیات جدید گروه ما ضمن خرید از این فروشگاه دستیابی به اطلاعاتی بود که در ادامه ذکر شده است:فروشگاه های صد ینی از آنجا که همه ی اجناس بدون برچسب قیمت در آنها تنها با قیمت صد ین به فروش می رسد در ژاپن بسیار فراوانند و از طرف خارجی هایی که به ژاپن سفر می کنند بسیار مورد استقبال قرار می گیرد. در این نوع فروشگاه ها علاوه بر لوازم جانبی مورد استفاده در آشپزخانه،مواد خوراکی ، لوازم التحریر و وسایل بهداشتی-آرایشی و به طور کلی خرده آلات یا کالاها و اجناس خرد می توان لوازم معماری ،لوازم هنری، لوازم باغبانی و پوشاک نیز یافت البته همانطور که گفته شد تنها کالاهای فاقد برچسب قیمت را صد ین می فروشند. قابل ذکر است که بسیاری از اجناس موجود در این فروشگاه ها ساخت چین و کره می باشند.
برنامه ی روز سوم با اولین ورود ما به موزه ی صلح کیوتو و برگزاری جلسه ی هم اندیشی اعضای تهران با خانم یوشیکو و خانم کانِ کیو، یکی از کارکنان و موزه داران اصلی آنجا آغاز شد. خانم کانِ کیو دارای مدرک فوق لیسانس جامعه شناسی و فوق لیسانس موزه داری از کانادا می باشند. از آنجا که این اولین نشست رسمی ما در موزه بود بین اعضای تهران و کیوتو راجع به مسائل زیادی صحبت شد که به بخشی از آنها شامل نحوه ی موزه داری در موزه ی صلح کیوتو،ترغیب و استفاده از دانشجویان دانشگاه و بکارگیری آنها در موزه بصورت کار دانشجویی، نحوه ی فعالیت داوطلبان،تقسیم کار در موزه، تامین هزینه های موزه توسط دانشگاه، آموزش صلح به دانش آموزان، تمرکز موزه بر فهم درست تاریخی از جنگ و روشهای حل منازعات می شد.
برنامه ی بعدی در این روز برگزاری اولین نشست عمومی بین اعضای تهران و کارکنان و داوطلبان موزه ی صلح کیوتو، دانشگاهیان، دانشجویان و تورگایدر های این موزه بود. اولین ارائه ی گروه ما نیز به دو زبان انگلیسی و ژاپنی با استفاده از متن آماده شده توسط اعضای گروه و پاور پوینت در همین نشست اتفاق افتاد. نشست صمیمی گروه ما با میزبانان کیوتو با معرفی کوتاهی از طرفین همزمان با پذیرایی آغاز شد و استقبال گرم و پر مهر همه ی میزبانان کیوتو همه ی ما را شگفت زده کرد.
ارائه ی ما که با معرفی زمینه هایی فرهنگی، سرزمینی و اجتماعی از جامعه ی ایران شروع شد و با معرفی موزه ی صلح تهران، ویژگی و ساز و کار آن ادامه یافت از دیدگاه حاضرین مورد توجه قرار گرفت و با پرسش و پاسخی در حوزه های مختلف فرهنگی و فعالیت های موزه پایان یافت.
برنامه ی روز چهارم در قالب جلسه ای در موزه ی صلح کیوتو همراه با سخنرانی دکتر یامانه با عنوان “موزه هایی برای صلح در ژاپن و جهان” آغاز شد. در این جلسه دو تن از خبرنگاران روزنامه ی رسمی ماینیچی و آساهی حضور داشتند. دکتر یامانه صحبت های خود را با پیشینه ای تاریخی از موزه های جنگ و صلح و زمینه های ایجاد آنها آغاز نمودند. وی در جریان صحبت های خود ضمن ارائه ای تعاریفی از موزه های جنگ و صلح و مقایسه ی آن ها به تشریح تکامل تاریخی موزه ها و یادمان های جنگ و صلح در جهان و ژاپن پرداختند. با توجه به رویکرد تاریخی صحبتهای ایشان، تحلیل هایی نیز از شیوه های متفاوت به نمایش گذاشتن آثار و اسناد مربوط به جنگ و فعالیت های صلح آمیز در موزه ها و مراکز نمایشگاهی جهان داشتند. بعد از صحبت های ایشان جلسه با پرسش و پاسخ هایی از جانب حاضرین در ارتباط با موزه های صلح ژاپن و جهان و نحوه ی فعالیت های آنها پایان یافت.
ادامه ی برنامه ی روز چهارم با اولین بازدید رسمی گروه ما از موزه و راهنمایی خانم هیتومی ، یکی از تورگاید های موزه و عضو انجمن دوستانی برای صلح آغاز شد. از آنجا که بدلیل وسعت و گسترده بودن فعالیت ها و پانل های موزه این امکان برای گروه ما وجود نداشت که در عرض یک روز به بازدید کامل از موزه بپردازیم به همین دلیل طبق برنامه ی اعلام شده این کار طی چند نوبت در روزهای بیست وهفتم و سیم سپتامبر و روزهای یکم و دوم اکتبر انجام شد. که در اینجا به جهت حفظ پیوستگی مطلب، گزارش همه ی این بازدید ها به صورت کلی و یکجا ارائه می شود:
از نظر ساختار کلی، محیط نمایشگاهی این موزه در سه طبقه واقع شده است. یعنی زیر زمین ، طبقه ی اول و دوم. نحوه ی باز دید از موزه دارای روال خاصی است که معمولا راهنمایی آن از طبقه ی زیر زمین آغاز و در طبقه اول یا همکف ادامه می یابد و به طبقه ی دوم یا آخر ختم می شود. با توجه به بازدید های متوالی گروه ما از موزه، نتایج آن در قالب ساختار و ویژگی های هر طبقه و هر کدام از قسمت های موزه به شرح زیر ارائه می شود:
موزه بین المللى صلح دانشگاه ریتسو میکان ، در بین موزه های صلح در سطح جهان نخستین موزه اى است که به یک دانشگاه تعلق دارد و این عامل زمینه ی مناسبی برای پیشرقت ساختاری و عملی این موزه در جریان جنبش صلح بوده است.سالیانه چهل هزار نفر به بازدید از این موزه می پردازند که این عامل ما را یاری می کند تا در جامعه ی امروز تفکر ما درباره صلح بیش از پیش اهمیت پیدا کند. شعار موزه ی صلح کیوتو این است: (درباره صلح)” ببینید ، حس کنید و اولین گامهایتان را به سوی صلح بردارید”.
طبقه ی زیرزمین: تمرکز بر موضوع صلح با درک جوانب و ظواهر جنگ
در طبقه ى زیر زمین ، آثار و اسنادی مربوط به پانزده سال جنگ و یا جنگ هایى که بعد از جنگ جهانى دوم در سراسر جهان اتفاق افتاده است ، در معرض نمایش گذاشته شده است .این طبقه بر اساس ترتیب بازدید حول چندین موضوع با شرح و عناوین زیر می باشد: تاریخ پانزده سال جنگ ژاپن، جنگهای جهانی، جنگ سرد، جنگ پس از جنگ سرد، مناطق نزاع کنونی.
طبقه ی همکف : این طبقه را می توان بخش بررسی و مطالعات صلح دانست.
این طبقه علاوه بر اتاق استقرار پرسنل اداری موزه دارای یک سالن برای برگزاری نمایشگاه های مختلف در طول سال می باشد. همچنین از کتابخانه ای برخوردار است که منابع زیادى از قبیل کتاب ها ، مجلات و نوارهای ویدئویی در آنجا موجود و برای بازدید کنندگان قابل دسترسی می باشند که میتوانند از آنها آزادانه بهره ببرند.
طبقه ی اول( آخر): این طبقه را می توان به مکانی برای آگاهی از نحوه ی صلح سازی در جهان کنونی و آشنایی با فعالیت های امروز بشر در ارتباط با صلح و صلح سازی در جهان دانست.
در این طبقه مشکلات مختلفی که در جهان کنونى وجود دارد و یا فعالیت هاى افراد برای ساختن صلح جهانى به معرض نمایش گذاشته شده است. سیاست آموزشی و نمایشگاهی این طبقه بر این نکته استوار است که” در جهان کنونی ما چه مشکلاتى وجود دارد و ما چه میتوانیم برای حل آنها انجام دهیم؟”
روزهای پنجم و ششم با دیدار و آشنایی گروهمان با میزبانان “هُم ستِی” که قرار بود این دو شبانه روز را با آنها باشیم، آغاز شد. اعضای گروه همراه میزبانان یعنی خانم هُریه ، خانم کاواساکا و آقای ایتو. در واقع برنامه برای روز پنجم این بود که بعد از ملحق شدن اعضا و میزبانان به اتفاق همدیگر برای بازدید از موزه ی ملی کیوتو عازم شدیم. موزه ی ملی کیوتو یکی از سه موزه ی بزرگ و قدیمی ژاپن است که در سال 1889 یعنی در دوره ی میجی با هدف حفظ میراث فرهنگی و باستانی ژاپن تاسیس شد که با ورود ژاپن به دوره ی غربی سازی و مدرنیزاسیون و قرار گرفتن این آثار در معرض خطر نابودی، انگیزه تاسیس چنین مکانهایی را افزایش داد.
موزه ی ملی کیوتو دارای سه طبقه می باشد که هر طبقه ی آن به موضوعات خاصی اختصاص داده شده اند. در طبقه اول یا هم کف غرفه ها ی متعددی وجود دارد که شامل آثار خطاتی، منسوجات ،مجسمه ها و صنایع دستی فلزی می باشند.در طبقه ی وسط یا دوم بر اساس دوره های تاریخی ژاپن از عصر باستان تا معاصر، نقاشی ها ی هر دوره که دارای محتوا و ژانرهای مختلف هستند به نمایش گذاشته شده اند. در طبقه ی آخر یا سوم نیز آثار سرامیکی و میراث باستانی دیگری به نمایش گذاشته شده اند.
بعد از بازدید از موزه ی ملی کیوتو، با هدف اینکه شب را مهمان سه خانواده ی میزبان باشیم ، به سه گروه تقسیم شدیم که مسلما تجربیات و آموختنی های مثبت بسیاری برای تک تک اعضای گروهمان به همراه داشت.
بعد از بازگشت از سفر دو روزه ای که همراه خانواده های میزبان داشتیم. صبح روز 30ام سپتامبر با هدف شرکت در کلاس سمینار استاد ریوتارو کاتسورا (استاد خوش اخلاق و همیشه خندان) به دانشگاه ریتسومیکان بازگشتیم. بعد از آماده شدنمان، برای اولین بار وارد کلاس دانشگاهی در ژاپن شدیم که از کشورهای مختلفی دانشجو داشت. استاد در کلاس قبل از ارائه ی ما فضای با معرفی دانشجویان بین المللِیِ کلاس، فضایی صمیمی را بین ما و دانشجویان ایجاد کرد که دیگر جایی برای اضطراب قبل از ارائه نماند و ما ارائه ی خودمان را به دو زبان انگلیسی و ژاپنی آغاز کردیم. بعد از ارائه ی گروه ما، استاد کاتسورا که اصرار داشت او را به اسم کوچکش (تارو) صدا کنیم ، برگه هایی را بین دانشجویان پخش کرد تا نظرات خود را در مورد ارائه ی ما و محتوای آن بنویسند که بعد از آن جلسه با خواندن نظراتشان متوجه شدیم ارائه برای آنها مثبت و آموزنده بوده است وبه اطلاعات تازه ای درباره ای ایران و مصدومین شیمایی این کشورمان و همچنین فعالیت های موزه ی صلح تهران دست یافته اند.
فعالیت بعدی ما بعد از این سمینار بازگشت به موزه و ادامه ی بازدید از آنجا بود که شرح آن بصورت پیوسته قبلا آمده است. روز بعد یعنی یکم اکتبر، قبل از ظهر، برنامه ی نمایش فیلم مستند خاطراتی برای فصول را داشتیم. طی این برنامه سهراب احمدیان یکی از اعضای تیم موزه صلح تهران که در واقع نقش مترجم و راهنمای گروه را نیز برعهده داشت، ضمن معرفی مختصری از اعضای گروه و فیلم خاطراتی برای تمام فصول به پخش این فیلم پرداختند. این فیلم مستند که تداعی کننده دردها و رنجهای ناشی از صدمات جنگ و سلاح های شیمیایی و اتمی به مخاطبان بود، بسیار مورد توجه و استقبال قرار گرفت. در پایان پخش فیلم بعد از ایراد سخنانی کوتاه از طرف سهراب احمدیان به زبان ژاپنی در ارتباط با محتوای فیلم ، حاضرین به پرسش و پاسخ در رابطه با این فیلم پرداختند.
بعد از اتمام برنامه ی نمایش فیلم، نوبت به ارائه ی دیگری از طرف گروه ما در کلاس دکتر آکی هیکو کیمی جیما(جدی ولی خوش قلب) استاد دانشکده ی روابط بین الملل دانشگاه ریتسومیکان رسید. از آنجا که همه ی دانشجویان این کلاس ژاپنی بودند، ارائه به زبان ژاپنی توسط سهراب احمدیان انجام شد و در پایان به سوالات دانشجویان از اعضای گروه در موضوعات متنوع پاسخ داده شد.
نهمین روز کاری ما با برنامه ی جدید دیگری آغاز شد که جذابیت خاصی برای همه ی اعضای گروه ما و اعضای موزه ی صلح کیوتو داشت و آن برگزاری کارگاهی آموزشی از طرف دکتر کیوکو اُکوموتو با عنوان ” حل منازعات و صلح سازی با استفاده از کارکردهای هنر”.خانم دکتر اُکوموتو بعد از معرفی مختصری از خود به بیان تعاریفی مبنایی برای پیشبرد بحث پرداختند و صحبت هایشان را در زمینه ی اهمیت و قابلیت کاربرد یا کارکردهای هنر در روند ایجاد خشونت و برعکس، یعنی کارکردهای هنر در ایجاد صلح، ادامه دادند. ایشان همچنین همزمان با ارائه و اجرای تمرین هایی عملی، به حاضرین نشان دادند که شرایط محیطی و عملکرد مخاطب انسانی چگونه رو ی ابعاد ذهنی -درونی و ضمیر ناخودآگاه انسان تاثیر می گذارند و به عکس العمل ها و رفتار های او در عالم خارج شکل می دهند.
بعد از اتمام کارگاه آموزشی، گروه ما برای اجرای برنامه ی دیگری مامور شد و آن تورگردانی پانل مربوط به بمباران شیمیایی حلبچه و سردشت بود که در قسمتی از موزه قرار داشت. از آنجا که این بخش می بایست به زبان ژاپنی انجام می شد این مسئولیت به سهراب احمدیان سپرده شد. بعد از تجمع بازدید کنندگان در مقابل پنل حلبچه و سردشت، سهراب احمدیان با همکاری سایر اعضای گروه به تشریح تاریخی و جغرافیایی جینوساید کُرد ها در جریان جنگ ایران و عراق توسط رژیم بعث پرداختند و در ادامه ضمن ارائه ی پرسش هایی از طرف بازدیدکنندگان در همانجا فیلمهای کوتاهی از آقای علی جلالی، مصدوم شیمیایی و هیرو یگانه ، دختری از مصدومان شیمیایی شهر سردشت، نیز از طرف گروه موزه ی صلح به نمایش درآمد. در پایان پخش فیلمها بازدیدکنندگان راجع به وضعیت فعلی آقای جلالی نیز سوال پرسیدند.
شب قبل از پروازمان برای بازگشت به ایران نیز با یک ورک شاپ هنری مشترک بین اعضای موزه ی تهران و کیوتو همراه بود که نتیجه آن پرچم “عشق،صلح و دوستی” بود و از طرف ما پیشنهاد شد تا این پرچم در قسمتی از موزه ی صلح کیوتو قرار گیرد.
یکی از بازدید کنندگان این قسمت دکتر اُسامو ایسونو، نورولوژیست و متخصص در معالجه ی بیماری های حاصل از بمباران های شیمیایی بود که دکتر شهریار خاطری ایشان را معرفی کرده بودند و با اطلاع از حضور گروه ایرانی ، به دیدار ما آمدند و طی جلسه ای بعد از تور گردانی در زمینه ها ی مختلفی تبادل نظر شد و ایشان آمادگی خود را با طرف ایرانی جهت همکاریهای دانش پزشکی اعلام نمودند و این نشست در واقع آخرین ملاقات و برنامه ی رسمی ما بود.
پایان سفر ما در روز دهم با دستاوردهای فراوانی همراه بود. تجربیاتی نو از فرهنگ و جامعه ی ژاپنی ، لمس واقععیت های تاریخی ملتی که به درازای تاریخ تلخ ترین رنجها و سختی ها را به خود دیده است اما با این وجود فرایند باز سازی و نوسازی در ژاپن همیشه با استعمال بهترین و کاراترین شیوه ها انجام گرفته است. به نظر من جامعه ی ژاپن جامعه ای است که همه چیز در آنجا سر جای خودش است، حساب و کتاب و نظم و تلاش مثبت بر همه چیز سایه افکنده است، بنابراین وقتی ما در سطح اجتماع تخلف و فساد می بینیم، معمولا ساختارهای خاص فرهنگی و سیستمی اجازه دوام آن را نمی دهد و خیلی زود منجر به “رسوایی” می شوند. به همین خاطر ژاپن همیشه اهرمی برای متعادل سازی و بالانس جامعه و دولت داشته است. که یکی از این اهرم ها سیاست صلح طلبی مخصوصا بعد از جنگ جهانی دوم بوده است. هر چند اندیشه ی صلح به طور کلی چندان جدید نیست اما با این حال برخلاف اندیشه ی صلح، تفکر نظام مند و فعالیت های پراکتیکال در این زمینه دارای تاریخی چندان دور و دراز نیست و سابقه ی آن را می توان دوره ی پس از جنگ جهانی دوم دانست. دوره ای که در آن ویرانی و کشتار به حدی رسید که بشر امروز را برآن داشت تا برای رهایی از کابوس جنگ و خونریزی با راه اندازی موسسات ، سازمان ها و فعالیت های مردم نهاد، حرکت در مسیر دستیابی به صلحی جهانی را آغاز کند و مهمترین وظیفه ی خود را آماده ساختن جوامع برای زندگی در صلح قرار دهد.که بعد از جنگ جهانی دوم یکی از کشورهایی که در گسترش جریان جنبش های صلح بسیار قوی عمل کرده است، ژاپن بوده است.
ژاپن تنها کشور غیر غربی است که صلح و ضد نظامی گری به عنوان سیاست رسمی کشور اتخاذ شده است و صلح جویی به عنوان مفاد و مواد قانون اساسی این کشور تصویب و اعلام شده است. هر چند این سیاست ها را شاید بتوان با نیاز ژاپن برای پذیرفتن چنین شرایطی توجیه نمود اما مسئله این است که گرایش به صلح ژاپن تنها پدیده ای سیاسی، حکومتی و دولتی نیست، بلکه صلح عنصری اساسی است که در عمق روح ژاپنی ها و جامعه ی ژاپن ریشه دوانده است و فکر نمی کنم دیگر هیچ عاملی بتواند مردم ژاپن را به سمت باورهای جنگ طلبانه ببرد. زیرا تجربه فاجعه ی دردناک بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی روحیه ی جنگجویی و سامورایی مابانه ی نسل های بعدی را خنثی نموده است. جوان ژاپنی دیگر خواستار جنگ نیست.
حس تعامل و نوع دوستی او بر حس ناسیونالیستی او پیشی گرفته است بنابراین شایسته است که تعامل و همکاری ما ایرانی ها و نهاد های صلح طلب و مردم نهاد ایرانی با این کشور ادامه پیدا کند تا در نتیجه این تبادلات صلح بتوان راه های نزدیک تر و بهتری در مسیر صلح و آشتی جهانی یافت. به امید اینکه این سفر بتواند آغازگر راهی باشد که توسعه ی همکاری ها و گسترش فعالیت های فراگیر داخلی و بین المللی ما را در آن به پیش ببرد…
به امید صلح…
تهیه و تنظیم گزارش:
سهراب احمدیان
