گزارش پیشرفت فیزیکی برج جدید توکیو

گزارش: محمدرضا اسلامی؛ دانشجوی رشته مهندسی سازه/

به همراه استاد و چند تن دیگر از اعضاء هیات علمی گروه سازه ، بازدیدی از مراحل اجرای برج جدید مخابراتی – تلویزیونی توکیو ^(۱) در کارگاه احداث سازه داشتیم .هماهنگی بازدید را جناب پروفسور تابوچی به جهت ارتباط دیرینی که با شرکت “نیکّن سِکّی^(۲) “( Nikken Sekkei) داشتند، انجام داده بود .

محبّت و لطف این استاد ژاپنی به همراه اطلاع ایشان از علاقمندی ما به این طرح و سابقه همکاری در برج میلاد ، باعث شده بود تا برای شرکت در این بازدید از من و مهندس رحیمی نیا نیز دعوت نماید .هرچند که نمی خواهم نوشته هایم خیلی “بُرجی” ! شود و از طرف بعضی از دوستان به برجی فکر کردن! متّهم شوم ، اما حیف است که به اجمال به چند نکته کوتاه اشاره نشود .

**********************************

۱- همچنان که در نوشتار مورخ ۱۳/۱۲/۸۷ تحت عنوان «آیا ساخت برج میلاد لازم بود ؟» نیز اشاره شد ، کلان شهر توکیو که با حومه خود جمعیتی در حدود ۳۵ میلیون نفر را در خود جای داده ، هم اکنون از نعمت یک برج مخابراتی- تلویزیونی ۳۳۳ متری برخوردار است . این برج در زمان خود (۱۹۵۸) به تقلید از برج ایفل ساخته شده بود و تا سالها نیز مرتفع ترین سازه روی کره زمین بود.

اما کارکردهای جدّی و اثربخش برج های مخابراتی در کلان شهر های دنیا، باعث گردیده تا دولت ژاپن دست به اجرای پروژه “پرچالش” برج جدید مخابراتی – تلویزیونی (درخت آسمان Sky Tree ) با ارتفاع ۶۱۰ متر بزند . بارها و بارها در مطبوعات و تلویزیون ایران عنوان می شد که چرا با وجود تکنولوژی ماهواره ،برج میلاد تهران احداث شد؟ عمر این برج ها و این تیپ سازه ها مربوط به دهه ۱۹۶۰ میلادی است و چقدر مدیران ما بد تصمیم می گیرند و از این دست حرفها… . اما در کشور صنعت الکترونیک ،ژاپن، و در شرایط رکود اقتصاد جهانی ، پروژه به این گرانی و بزرگی در دست اجراست . یک بار دیگر در دل به ارائه دهندگان ایده احداث برج زیبای میلاد تحسین گفتم و درود و سپاس.

*******************************

۲- فراموش نکنیم که توکیو هم اکنون در انتظارِ زلزله ای بزرگ است . دورۀ بازگشت زلزله های بزرگ در توکیو حدود هشتاد سال است و از ۱۹۲۳ تا کنون زلزله ای رخ نداده است . لذا چند سالی هم از دوره بازگشت زلزله گذشته و زلزله نیامده است .

بنابراین اجرای این سازه در این کلان شهرِ منتظرِ لرزش ، اهمیت پرداختن به کلیه جوانب امر اعم از انتخاب بستر ژئوتکنیکی مناسب ، طراحی سازه ، اجرای با کیفیت بالا و … را می رساند .

شاید همین نگاه و نگرانی باعث شده تا بر خلاف کلیه برجهای مخابراتی دنیا ، پیرامون شفت بتنی برج را شبکه ای عظیم و منحصر به فرد از خرپای فولادی محافظت نماید . یک شبکه حیرت آور از المانها و اتصالات پیچیده فولادی که تاثیر بسیار زیادی در گران شدن طرح داشته است . هم اکنون تولیدات ۶ کارخانه فولاد ژاپن به این پروژه و به مصرف در احداث این سازه عظیم فولادی اختصاص یافته است .

*****************************

۳- قبل از بازدید در وقت مبسوطی کل خیابانهای اطراف پروژه را دوری می زنم . هدف بررسی وضعیت دسترسی ترافیکی طرح و ساختار شهرسازی منطقه ای است که برج در آن واقع شده است . در این پیاده روی مفصل،چیزی که خیلی به چشم می آید توجه بسیار دقیق و دیدنی مردم است به این سازه در حال احداث . پیرمرد و پیرزن، میانسال وجوان و …خیلی ها را می بینی که در مسیر عبور خود ، متوقف می شوند و دقایقی را با آرامش به سازه نگاه می کنند یا عکس می گیرند . این موضوع را در هر چهار وجه پروژه می بینی. ارتباط روحی مردم با یک پروژه عمرانی.

***************************************

۴- در تمام خیابانهای اطراف، بر پایه تیرهای چراغ برق ، پرچم های تبلیغاتی برج Sky Tree (درخت آسمان) نصب شده و بر همه پرچمها در کنار عکس سازه و عکس شکوفه های ساکورا،زمان پایان کار و افتتاح و بهره برداری، پایان ۲۰۱۱ قید شده . حتی خیلی از مغازه ها نیز پوستر طرح را به شیشه خود زده اند. انگار تاکید خاصی هست که به مردم منطقه گفته شود : مطمئن باشید ، کار در انتهای ۲۰۱۱ تمام بوده و در زمان رویش شکوفه های ساکورای ۲۰۰۱۲ بازدید برای مردم مکن است .

***********************

۵- وقتی که با مهندسین ژاپنی صحبت می کنی به صراحت می گویند که زمانی پروژه های عظیم زیادی در این سطح ،در ژاپن در دست احداث بود . اما اکنون حدود ده سالی است که دیگر چنین پروژه هایی را در ژاپن کار نمی کنیم . علت را که جویا می شوی می گویند :رکود اقتصادی . در واقع رکود اقتصاد را مربوط به چندین سال قبل تر از این بحث هایِ اخیر رکود اقتصاد جهانی می دانند . وقتی که می پرسم:خوب پس چرا برج جدید توکیو ؟ به اهمیت کارکردهای این سازه برای کلان شهر اشاره می کنند .

****************************

۶- مثل اتاق بازدید های برج میلاد ، یک اتاق بازدید وجود دارد که ماکت ها و نقشه های طرح در آنجا وجود دارد . تا زمان آمدن مهندس شرکت “نیکِن سِکِی” بازدیدی از نقشه ها و عکسها و ماکت داریم . به استاد می گویم :نمونه همین اتاق را ما هم در میلاد داشتیم . مکانی که به جهت بازدید دانشگاهیان و شرکتهای مهندسی اختصاص داده شده بود … و لحظه ای دوباره می روی به خاطرات و یاد دوستان و همکاران و اینکه چقدر دوستیها که در همین بازدید ها ایجاد شد… .در میان نقشه ها و عکس ها توجه مهندس رحیمی نیا به کلاههای ایمنی و دستکشها جلب شده . می گوید : ببین تمیزی را ! عکسی هم از این بگیر . دستکشهای بافتنی ،سفید و تمیز،برای این که بازدید کنندگان در طول بازدید دستهایشان کثیف نشود .

******************************

۷-مقطع سازه شبیه یک مثلث است که اضلاع آن انحنا دارند. این طرح را معمار، الهام گرفته از شمشیر سامورایی می داند!!

********************

۸- برای بازدید به بالای برج رفتیم . کار به ارتفاع ۱۵۰ متری رسیده است . در این ۱۵۰ متر کار شفت بتنی و سازه فولادی پیرامونش به موازات پیش رفته است . ۱۵۰ متر در مدت حدود ۱۰ ماه . همچنان برای من شبکه اتصالات جالب توجه است . چون اساساً کیفیت اتصالات همیشه بیانگر کیفیت ساخت و نصب است . نکته جالب توجه اینکه کار جوشکاری برخی از گره ها در همان بالای برج و در ارتفاع انجام می شد . اما با تمهیدات خاص. به این معنی که در کنار هر گره ،فضای بسیار ایمن و پوشیده جهت حضور جوشکار تدارک می گردد .

نمونه اتصالات در شبکه خرپای سازه فولادی

تیم کنترل کننده سفتی پیچ و مهره های اتصالات،در حال کنترل وضعیت اتصالات

و جالب اینکه شباهت زیادی هست بین گره های اتصالات لوله ای برج توکیو با طرح اتصالات لوله ای نمای سبد سازه راس برج میلاد. (با این تفاوت که فلنج حذف شده و دلیل این امر همان امکان جوشکاری در ارتفاع است. )

در واقع همان دیدگاه طراح میلاد در استفاده از ستونهای لوله ای فولادی به جهت کارکرد معماری(علاوه بر کارکردهای سازه ای ) در اینجا نیز رخ داده و شبکه اتصالات لوله ای علاوه بر کارکرد سازه ای، همچون یک لباس فاخر سراپای نمای برج را در بر گرفته است.

نمونه اتصال” گره ای” برج توکیو تصویر پیش مونتاژ شبکه اتصالات گره ای سازه فولادی نمای برج میلاد

*****************************

۹- بازدید انجام شد و به پائین بر می گردیم . از نکات فنی متعدّدی که به نظر جالب می رسد تصویر گرفته ام . در کنار سازه عکس یادگاری گرفته می شود و قرار می شود تا سال آینده نیز از همین نقطه عکس بگیریم! عکسی که بیانگر میزان پیشرفت فیزیکی طرح در طول یکسال باشد. تا رسیدن به ارتفاع ۶۱۰ متر راه درازی مانده اما همچنان که ذکر شد قرار بر این است که دو سال دیگر در همین حدودِ ماه اکتبر سازه به ۶۱۰ متری رسیده (؟!) و کارهای تکمیلی تاسیسات در دست انجام باشد. براستی دو سال دیگر همچین وقتی ؟؟

در اتاق بازدید مجدّداً ادامه توضیحات مهندس آتسو کُنیشی را می شنویم . با حرارت به عرشه تراز ۴۵۰ متری اشاره می کند و می گوید : چقدر شعف انگیز است دیدن توکیو از این تراز ؟!…

از ایشان راجع به فلسفه و علّت انتخاب زمین طرح در این نقطه از شهر می پرسم . چون با یک بررسی اجمالی به نظر می رسد که نقطه ای است که به هیچ وجه دسترسی ترافیکی خوبی را دارا نیست (برخلاف میلاد که در میان چهار اتوبان اصلی همت،چمران،رسالت وشیخ فضل اله واقع است ). تنها یک ایستگاه مترو در این نزدیکی است ( ایستگاه ناری هیراباشی از خط Tobu Isezaki ) و یک ایستگاه دیگر نیز با حدود پانزده دقیقه پیاده روی. می گوید دو دلیل : اوّل اینکه در این منطقۀ شهر تقریبا تمام ساختمانها کوتاه مرتبه اند و لذا مشکل پوشش امواج پیش نمی آید . دّوم اینکه دیگر زمینی در توکیو باقی نمانده !

انصافاً زمین کوچکی به طرح اختصاص داده شده و به هیچ وجه در شان چنین سازه مجللی نیست . بازهم گریزی نیست و باید مقایسه کرد با زمین اختصاص داده شده در تپه های پارک پردیسان به نماد جدید تهران . پانزده هکتار زمینی وسیع که امکان احداث سازه های دیگر را در مجاورت برج میلاد فراهم نموده است.

قرارگیری درخت آسمان در منطقه ای با خیابانهای باریک و دسترسی نامناسب ترافیکی

********************************

۱۰- یک وب کم (web cam) در کارگاه مستقر شده که شهروندان ژاپنی در سراسر کشور می توانند از طریق اینترنت به صورت زنده کارگاه را ببینند . دوربین قابلیت حرکت دارد و امکان حرکت دوربین و ایجاد چرخش از صفحه کامپیوتر نیز فراهم شده . نوع دیگری از ایجاد ارتباط بین مردم و طرح عمرانی . این صفحه وب و دوربین در خاج از ژاپن کار نمی کند !

******************************

۱۱- انسان است و ظرفیتهایی که ” خالق” در او قرار داده . امکان ” خلق” سازه هایی سترگ تا ۶۱۰ متر بر بستری لرزان در سه سال ! …انسان است و اندیشه و توان خلق کردن . درود بر همّت آنانکه در کار آفرینش اند … درود.

نسل آینده و نظاره بر کارهای امروزیان

۱- اخیراً یکی از دوستان عزیز ایرانی به همراه هیاتی به جهت شرکت در برگزاری دوره در مرکز تحقیقات مسکن به ایران سفر نموده بودند. جناب آقای مهندس معین فر از ایشان در خصوص آخرین وضعیت پیشرفت فیزیکی برج مخابراتی جدید توکیو سوال کرده بودند .دقت نظرهای جنا ب مهندس معین فر همچون همیشه شعف انگیز است . دوست و استاد ارجمندی که خاطره ایشان همواره برایم با خاطره زنده دلی و نشاط و بهجت روحی همراه است . این نوشتار را به جهت این پرسش ایشان تنظیم نمودم و امید که در این مجالِ کوتاه، پاسخی بوده باشد به برخی پرسشهای موجود در باب این پروژه جالب توجه .

۲- Nikken Sekkei یکی از بهترین مهندسین مشاور ژاپنی است که حدود هفت دهه قبل ،کار طراحی برج مخابراتی قدیمی ژاپن نیز به عهده این شرکت بوده است . پروژه های بسیاری را به سامان رسانیده است . همچون بسیاری دیگر از شرکتهای این کشور عمری طولانی دارد.